Elk voorjaar bloeit de prachtige judasboom in Taizé op het plein vlak voor de kerk met donkerroze bloemen op de kale stam en takken. Een legende zegt dat de roze bloemen verwijzen naar de schaamte die de discipel Judas voelde nadat hij Jezus had verraden. De vorm van de bladeren, die tijdens de bloei verschijnen, verwijst naar de zilveren munten die hij voor zijn verraad ontving.
Er zijn veel verhalen over planten die verwijzen naar de bijbel of die voorkomen in de bijbel. Daarbij kun je denken aan de ceders van de Libanon, het mosterdzaadje dat Jezus noemde in een van de gelijkenissen, de vijgenboom waarin Zacheüs zich verstopte of de palmtakken bij de intocht in Jeruzalem. In Nederland is het lastig om sommige planten die in de bijbel genoemd worden te houden. Toch zijn er genoeg bloemen, bomen en planten waarmee een bijbelse tuin kan worden gerealiseerd. De tuinen zijn interessant om te bekijken, rustgevend vanwege de diepere betekenis en gewoon mooi.
Mijn interesse voor het onderwerp werd gewekt door de achterkant van een kalenderblad. Hierop werd de Hof van Lof bij het klooster van de minderbroeders in het Brabantse stadje Megen genoemd. Het klooster staat daar al driehonderdvijfenzeventig jaar. Het Hof van Lof is een ommuurde tuin die ooit een moestuin is geweest maar omdat het aantal broeders afnam, is er door vrijwilligers een siertuin van gemaakt. De bomen, bloemen en planten vertellen nu hun eigen Bijbelse verhaal.
Een verdere zoektocht bracht mij op de website inspiratie-tuinen.nl waarop een aanzienlijke lijst met tuinen in Nederland te vinden is. Veel tuinen waren oorspronkelijk verwaarloosde stukken grond of hondenveldjes, soms moestuinen en soms eeuwenlang bestaande kloostertuinen. De tuinen liggen op een stil plekje achter een kerk of ingeklemd tussen ringweg en stadsmuur en incidenteel ook in het midden van de stad zoals bij de Citykerk Het Steiger, waar de gemeenschap van Sint Dominicus Rotterdam een binnentuin heeft gecreëerd in de oude kloostertuin.
In Amersfoort ligt de Frans en Hildehof. De naam van de hof verwijst naar Franciscus van Assisi en Hildegard von Bingen. Hier is onder andere een labyrint te vinden met daaromheen bedden met Middeleeuwse kruiden, vaste planten en struiken in de kleuren van de vier elementen: water (blauw), vuur (geel), aarde (rood) en lucht/hemel (wit).
Niet ver van Amersfoort ligt in Zwartebroek de Israëltuin waar amandelen, appels, druiven, moerbeien en vijgen groeien maar ook kruiden uit de tijd en het land van de bijbel zoals laurier, majoraan en mirte. Ook in de bijbeltuin van de vrijzinnige geloofsgemeenschap in Wassenaar staan planten met een symbolische betekenis. Er groeit bijvoorbeeld volop munt, dat veel voorkomt in de wat nattere streken zoals de oevers van de rivieren, bijvoorbeeld de Jordaan. Ook groeit er engelwortel dat gezien wordt als een symbool voor de drie-eenheid van Vader, Zoon en Heilige Geest. Een rechthoekige tuin waarin de paden een kruis vormen, de symbolische bijbeltuin, ligt in Zeddam. Middenin staat een altijd groene boom, een jeneverbes, welke verwijst naar de boom van kennis van goed en kwaad.
Dichter bij huis ligt de Stiltetuin van Zevenhuizen. Deze is te vinden achter de gereformeerde kerk. Na de verbouwing in 2008 is besloten om van het grasveld waar voorheen een boomgaard was, een stiltetuin te maken. Deze tuin werd geopend in september 2011. De tuinvakken hebben elk een kleur die verwijst naar de kleuren van het kerkelijk jaar. Vanuit het midden van de tuin loopt een stroompje naar de Ringvaart waardoor een verbinding is gemaakt tussen het drukke openbare leven en de stilte van de tuin. De planten en bomen die je er kunt vinden zijn bijvoorbeeld vijgenboom, olijfboom, jakobsladder, vrouwenmantel (verwijzend naar de mantel van Maria) en taxus (symbool voor eeuwig leven). De website van de tuin vermeldt: ‘De tuin is een plek om te onthaasten en op adem te komen. In deze tijd is stilte een steeds zeldzamer fenomeen aan het worden. De Stiltetuin is een open hof voor iedereen, een plaats voor bewustzijn, innerlijke groei en vrede.’ (https://ontmoetingskerk-zevenhuizen.protestantsekerk.net/stiltetuin/)
Niet overal hebben planten en bomen de hoofdrol. Het labyrint bij de doopsgezinde kerk van Holwerd, Blija en Ternaard nodigt je uit om tot bezinning te komen door de paden in stilte te lopen. Of je toevallig langsloopt of er doelbewust heen gaat, het is een fijne plek voor iedereen die stilte zoekt. Achter de kerk, ofwel de Vermaning, ligt een kleine tuin met een grafische figuur die bestaat uit een schelpenpad waar je geen richting hoeft te kiezen. Het is geen doolhof, er zijn geen doodlopende paden maar het is juist een doorlopend pad als symbool voor onze eigen levensweg. Niet iedereen vindt het meteen fijn om dit pad te lopen. Het hoeft ook niet, je mag. Je mag er lopen, nadenken of juist alle gedachten proberen stil te zetten. Iedereen is welkom zolang je de stilte en de omgeving en de bezoekers respecteert en de tuin kalm betreedt en weer verlaat.
Hoe dan ook, het zijn prachtige plekken van rust. Ze worden kloostertuin of kerktuin genoemd, maar ook vredestuin of geloofstuin. Ze fungeren als siertuin, fruit- en kruidentuin, als liturgietuin, stiltetuin of als tuin met symboolplanten. Er is aandacht voor vogels en insecten door bijvoorbeeld bijenkasten en insectenhotels te plaatsen en soms zijn ze onderdeel van een groene corridor voor vlinders en andere insecten. Er worden vaak nestkastjes geplaatst voor vogels en vleermuizen, de besdragende planten vormen een voedselbron voor de vogels en zo kunnen de tuinen bijdragen aan natuurbehoud. Naast vogels en insecten mogen mensen van binnen en zeker ook van buiten de kerkgemeenschap er vrij in bewegen. Ze bieden een plek voor stilte en bezinning.
Terug in Taizé, Frankrijk. Heel wat jaren geleden verbleef ik er een week. Wat een weldaad was het om daar de stiltetuin in te lopen. Op de helling waar de kloostergemeenschap ligt loop je langs bomen en struiken via zandpaden naar de grote vijver met grasvelden eromheen. Er is een bron die een beekje voedt, de Stefanusbron, alles is ingetogen en kalm, er wordt niet gepraat. Alleen de eenden kwaken soms door de stilte heen. Op de houten vlonders en op de grasvelden wordt nagedacht, gelezen, gebeden, gehuild en ook genoten van al het goede dat God ons geeft.
Bijbeltuinen, prachtige plekken van rust en bezinning.
Veel tuinen zijn vrij toegankelijk, soms zijn er openingstijden. De informatiebron voor dit artikel is https://inspiratie-tuinen.nl/tuinenoverzicht/kerktuinen-overzicht
U kunt daar de openingstijden en verdere informatie terugvinden.
Ellen van Ouwerkerk