De zomer betekent voor velen een periode van vakantie hebben, van vrij zijn. Mij werd gevraagd om iets over de zin en bedoeling daarvan op te schrijven. En dat vind ik best wel een uitdaging. Ik ben zeker geen vakantiespecialist. En wanneer ik anderen erover hoor bemerk ik dat het nogal verschillend beleefd wordt. De een blijft het liefst gewoon thuis, de ander trekt jaarlijks naar dezelfde camping en een volgende is juist veel meer een avonturier die graag nieuwe dingen ontdekt. De een verlangt na twee weken alweer naar het ‘gewone’ ritme van school en werk, terwijl het voor de ander niet lang genoeg kan duren. Een interview met verschillende ‘soorten’ vakantievierders lijkt me dan ook interessant.

Toch kies ik er nu voor om wat gedachten ter bezinning door te geven. Misschien kan het helpen om het cadeau ‘vakantie’ bewuster uit te pakken. En zeker in dit jaar. Het lijkt wel dat na al die maanden van lockdown er nog meer dan anders wordt uitgezien naar ‘even helemaal weg’ zijn. Het is bij de kapper een haast voorspelbare vraag geworden: ‘En, waar gaat de reis naar toe?’ Vakantie wordt geassocieerd met reizen, met erop uitgaan! Liefst naar het buitenland. Waar de zon schijnt en het leven je toelacht. Ondertussen beseffen we ook dat er velen onder ons zijn die nooit op vakantie kunnen en toch ook niet minder gelukkig zijn.

En wanneer iemand dan ook zegt: ‘Vakantie moet geen afgod worden’ is dat helemaal waar. Vakantie vieren is een kunst die geleerd en gewaardeerd moet worden. Het is een voorrecht! Er is een tijd van werken en een tijd van ontspannen. (cf. Prediker 3) En ook ‘vrije’ tijd is gegeven tijd. Ons hele leven speelt zich af voor Gods aangezicht! Of we nu thuis of onderweg zijn. In alles zijn we afhankelijk van God die onze Schepper is.
Vanuit dat geloof geef ik vijf aandachtspunten door.

Vacantie – Vacare
Ons woord vakantie komt van het latijnse woord ‘vacare’. Dat betekent: vrij zijn, leeg zijn! Denk even aan een kerkelijke gemeente die vacant wordt genoemd als er geen eigen predikant is. Of denk aan ‘vacare Deo’. Dat betekent voor een kloosterling: leeg worden voor God, je van binnen vrij maken zodat Gods stem, die door alle drukte van het alledaagse leven zo gemakkelijk wordt weggedrukt, gehoord kan worden. Die stem zegt: Stop! (ook wel: Sabbat!) Hij wil je rust geven. (Matth. 11: 28)
Zinvol om die vraag in de vakantietijd te overwegen: Hoe vrij ben ik zelf momenteel? Vrij voor God? Vrij voor anderen?

Vakantie – Sabbat
Vakantie verwijst dus ergens ook naar de zin van de zondag als moment van ophouden, staken. Er is meer dan 24/7. God wil niet dat wij slaven zijn. (geen dwangarbeiders, maar ook geen ‘workaholics’). De rustdag is gegeven als moment voor andere dingen, voor God ook. Het is een lege agenda hebben. (agenda is letterlijk: ‘dat wat gedaan moet worden.’) En ook kun je de vakantie volproppen met zoveel mogelijk culturele en sportieve activiteiten. Best leerzaam. Maar tijdens de vakantie mag er ook iets van traagheid zijn. Zoals de sabbat bedoeld is als onderbreking van alles wat moet. Ik denk regelmatig: wanneer we de zondag bewuster houden dan is dat heel wat gezonder dan een groot aantal weken 24/7 bezig zijn om tenslotte totaal uitgeblust een paar weken vrij te zijn. Dan heb je ook meestal dagen nodig om wat bij te komen door alle stress die eruit moet. Als mens kunnen we niet alles. We krijgen de sabbat als geschenk en zo ook de vakantie!

Vakantie – Ontmoeten
Vakantie is ook een tijd van ont-moeten. Van het ontdoen van het moeten. Mede door de reclame krijg je het idee dat je pas meetelt als je op allerlei exotische plaatsen geweest bent. Nee dus. Er moet niets.
Ooit las ik voor de studie Latijn de wijsgeer Seneca. (overleden 65 na Chr.) Ik herinner me nu nog dat hij in zijn 28e brief aan Lucilius schreef:
‘Wat kan de nieuwheid van landen helpen? Wat de kennis van steden of plaatsen? Dat heen en weer trekken loopt op niets uit. Vraag je waarom die vlucht jou niet helpt? Je vlucht met jezelf. De last van je geest moet worden afgelegd: niet eerder zal jou enige plaats bevallen.’
Dat vond ik echt een nadenkertje. Ga maar niet op reis om van je problemen af te komen. Je neemt jezelf immers mee.
Ont-moeten… er moet niets. Maar juist dan onstaat er ruimte voor ontmoeting. Het ontmoeten van de ander, van andere culturen. En toch ook tijd en ruimte voor God?

Vakantie – niet alles kan!
Mede door de coronacrisis zijn we ons meer bewust geworden dat we oplopen tegen allerlei grenzen.

Aan de ene kant: De wereld is een dorp geworden. Je kunt overal naar toe. Maar het is niet vanzelfsprekend. Het confronteert je ook met alles wat er mis is. Denk alleen maar aan al die miljoenen vluchtelingen die er zijn. En zet dat tegenover die enorme toeristenindustrie. Hoe zien wij dat? Hoe ziet God dat? De tweedeling van arm en rijk, maar ook de belasting van het milieu. Niet alles kan maar ook niet alles hoeft. Vakantievieren is een voorrecht waar we wijs en dankbaar mee hebben om te gaan.

Vakantie – Recreatie
Voor het bezig zijn in de vrije tijd spreken we over recreatie. Het doet je denken aan stranden, bossen, terrassen enz. Wegwijzers geven het vaak aan: Recreatiegebied. Re-creatie is ook een Bijbels woord. Letterlijk betekent het: Her-schepping. Het oude is weg, iets nieuws is gekomen.
Wij merken dat we veel oud spul meenemen, in ons hart en in onze gedachten, onze houding en ons gemoed. Spanningen en irritaties tonen aan dat wij met nog veel ‘oude mens’ behept zijn. Ieder mens heeft dan ook nodig herschapen te worden tot het leven voor God en de mensen. Zulke recreatie is ‘onmogelijk bij de mensen, maar mogelijk bij God.’
Mooi als de vakantie daar iets van doet proeven. En zoals in de bijbel de rustdag een teken is van wat komt, het Koninkrijk van God, zo doet ons ook het woord recreatie beseffen dat alles uitziet naar de dag van de verlossing die beloofd is. (Romeinen 8:21). We zijn allemaal onderweg!
Jezus zei een keer tegen zijn leerlingen: ‘Ga nu mee naar een eenzame plaats om alleen te zijn en een tijdje uit te rusten.’ (Markus 6:31) Rusten om iets van die recreatie te proeven. Rusten als tijd voor toe-rust-ing, voor bezinning. Voor de vraag: ‘Hoe sta ik eigenlijk in het leven?’

Dat wens ik ieder toe. En laten we in de vakantietijd elkaar daarbij niet vergeten. En zeker hen niet die geen vakantie kunnen vieren, door ziekte, financiële problemen, ouderdom of wat ook. Voor ons allemaal, thuis of elders, geldt: ‘Ga met God en Hij zal met je zijn’. Een goede zomertijd toegewenst.

ds. Nees Cluistra