Water? Eenvoudig een kwestie van de kraan opendraaien en het stroomt. Maar zo eenvoudig is het niet. Als we kijken in de geschiedenis van Nederland zijn we er enorm op vooruitgegaan. Van water halen bij de dorpspomp tot een heerlijke warme douche; de waterstroom lijkt onuitputtelijk. Per persoon gebruiken we zo’n 120 liter water per dag. Maar we zijn ons bewust van de gevolgen en we werken eraan om te minderen. Er zijn genoeg initiatieven om ons waterverbruik te beperken. Zet de afwas direct in de vaatwasser, gebruik een waterbesparende douchekop en laatst stond dit in de krant: ‘de groene uitdaging van deze tijd is koud douchen’…. brrr, dat zal behalve gasverbruik vast ook water besparen.
De overstromingen in Duitsland met vele doden tot gevolg en vernietigde dorpen en huizen, de hevige wateroverlast in Limburg, tsunami’s op Tonga, ze hebben grote impact op mensenlevens. De stijging van de zeespiegel doordat gletsjers steeds sneller smelten maakt dat we ons grote zorgen maken over de toekomst.
Ook droogte wordt steeds problematischer. Vinden wij het hier in Nederland al lastig als we het zwembad in de tuin niet mogen vullen, in Afrika is het bijna onmogelijk om nog iets te verbouwen omdat al drie regenseizoenen achter elkaar geen regen is gevallen. Nomaden in het noorden van Kenia verloren tweederde van hun kuddes, er is geen voedsel voor mens en dier en men leeft op de rand van een hongersnood.
In het noorden van Oeganda zorgt klimaatverandering niet alleen voor droogte maar ook voor overstromingen. Kerk in Actie helpt daar boeren en boerinnen om beter bestand te zijn tegen klimaatverandering. Ze krijgen trainingen waarbij ze nieuwe technieken leren om meer opbrengst uit hun landbouw te halen zonder hun leefomgeving te vernietigen.
Ook vervuiling is natuurlijk een groot probleem. Er wordt van alles geloosd in het oppervlaktewater en in de grond, chemicaliën, schoonmaakmiddelen, medicijnen en micro-plastics. Wereldwijd hebben volgens Cordaid 844 miljoen mensen geen toegang tot veilig drinkwater. Zij halen hun water uit meren en rivieren, met alle gevolgen van dien. Hier in Nederland lijkt het water schoon, maar er is heel wat voor nodig om dat zo te krijgen.
Het is fantastisch dat vooral veel jonge mensen hun best doen om het tij te keren. Een prachtig project door jonge medewerkers van een farmaceutisch bedrijf is de ontwikkeling en marketing van een wc-blokje dat kan helpen om medicijnresten uit het rioolwater te filteren. De medicijnresten worden door een bepaald mineraal uit het wc-blokje gebonden waardoor een groter molecuul ontstaat dat vervolgens tegengehouden kan worden in de filters van de waterzuiveringsinstallatie.
En wat te denken van het project van de jonge Boyan Slat, The Ocean Cleanup, dat begon als een profielwerkstuk op zijn middelbare school in Delft? Nadat Slat tijdens duiken in de zee in Griekenland geschrokken was van de hoeveelheid plastic in het water, begon hij met het ontwikkelen van een installatie om het drijvende kunststofafval op te vangen door gebruik te maken van de natuurlijke stroming in de zee. In 2021 haalde The Ocean Cleanup door middel van veegarmen 816.000 kilo afval uit de oceanen. In totaal is er zo al bijna 1 miljoen kilo afval uit zeeën en rivieren gehaald.
In het januarinummer van het maandblad ‘Flow’ lazen we over Li An Phoa, oprichter van Stichting Drinkable Rivers en afkomstig uit Capelle aan den IJssel. Als jong meisje vindt zij Capelle de lelijkste plek ter wereld en voelt zij zich daar als half Chinese niet thuis. Zij gaat na de middelbare school bedrijfskunde, filosofie en systeemecologie studeren. Voor haar scriptie om onderzoek te doen naar conflicten tussen de inheemse bevolking en bedrijven vertrekt zij naar Canada en maakt een kanotocht over de rivier de Rupert. Zij is verbaasd dat zij rechtstreeks uit de rivier kan drinken. Drie jaar later bij terugkeer blijkt dat dat niet meer kan, de rivier is vergiftigd en het ecosysteem verstoord door de aanleg van een waterkrachtcentrale. De oorspronkelijke Cree-bevolking, veelal jagers, raakt ontheemd. Li An krijgt van een Cree-jager het advies om haar geboorteplek te verkennen; je geboorteplek is je eerste leraar. Ze gaat haar dorp anders bekijken en maakt lange wandelingen langs de IJssel. Ze komt erachter dat deze regio het laagste punt van Europa is en dat schoonheid niet vanzelfsprekend is; je moet er aandacht voor hebben en ervoor zorgen. Het wandelen langs rivieren in Nederland en haar wandelingen door Zweden, Oostenrijk en Amerika en de verregaande vervuiling overal maken haar strijdlustig. In haar boek Drinkbare Rivieren zet zij haar droombeeld uiteen van een wereld met drinkbare rivieren, te beginnen met de Maas.
Drinkable Rivers vindt nu weerklank tot ver buiten het Maasstroomgebied, van Frankrijk tot aan China en Japan toe. Zij organiseert wandelingen en al lopend gaat zij in gesprek over wat water voor een ieder van ons betekent. ‘We zijn vergeten’, zegt zij, ‘hoe belangrijk water voor ons is. Water betekent leven, letterlijk omdat wij en al het leven om ons heen eruit bestaan.’
Wie kent niet de woorden van Marsmans beroemde gedicht: ‘Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan.’ Wat zou het mooi zijn als al die rivieren weer schoon en drinkbaar zouden zijn.
De mens heeft er een troep van gemaakt. Terwijl het zo mooi begon. In Psalm 8 lezen we dat God de schepping aan de mens heeft toevertrouwd. Als de schepping aan ons is toevertrouwd en we willen leven naar onze opdracht dan kunnen we het niet laten gebeuren. We hebben onze verantwoordelijkheid ten opzichte van de schepping, de aarde, de mensen. We moeten de schepping bewerken en bewaren. Bewaren, voor de generaties die na ons komen.
Maar ja, ik kan daar in mijn eentje toch niets aan veranderen. Als mijn buurvrouw, vriend of stadsgenoot er maar gewoon op los leeft is alles wat ik doe maar een druppel op de gloeiende plaat! En dan nog, hoe ga ik dat doen? Door grote projecten te verzinnen? Wat kan ik nou?
Alle kleine beetjes helpen. Zoals Li An Phoa met haar Drinkbare Rivieren, zoals het wc-blokje, zoals Boyan Slat met zijn Ocean Cleanup. Al is het effect maar klein, wij kunnen uit eerbied voor God en voor Zijn schepping allemaal iets doen. Heeft u een goed idee? Deel het alstublieft met ons.
Het is misschien maar een druppel maar vele druppels maken een schone sloot, een schoon meer, een schone zee.
Joukje van der Kaaden en Ellen van Ouwerkerk